Współczesny styl życia oraz liczne czynniki zdrowotne mogą prowadzić do różnorodnych problemów zdrowotnych, w tym do kserostomii, czyli suchości w ustach. Stan ten, będący wynikiem zredukowanej ilości wydzielanej śliny, ma istotny wpływ na codzienne funkcjonowanie oraz zdrowie jamy ustnej. Artykuł ten przybliży objawy charakterystyczne dla kserostomii oraz metody działania, które są kluczowe dla złagodzenia dolegliwości z nią związanych. Zrozumienie sposobów radzenia sobie z nią może pomóc w poprawie jakości życia osób dotkniętych tym schorzeniem.

Kserostomia – co to? 

Kserostomia, nazywana również suchością w ustach, to stan, w którym osoba doświadcza uczucia suchości jamy ustnej z powodu niewystarczającej produkcji śliny. Ślina odgrywa istotną rolę w utrzymaniu zdrowia jamy ustnej, ponieważ nawilża błonę śluzową, pomaga w trawieniu, neutralizuje kwasy, chroni zęby przed próchnicą poprzez remineralizację oraz zapobiega infekcjom poprzez usuwanie drobnoustrojów.

Kserostomia – objawy

Kserostomia, charakteryzuje się szeregiem objawów, w tym głównie uczuciem suchości w jamie ustnej, które jest głównym zjawiskiem występującym przy tym schorzeniu. Dodatkowo, osoba z kserostomią może doświadczać trudności w połykaniu, pieczenia w ustach i gardle, zmniejszonej zdolności smakowania, a także odczuwania dziąseł “przyklejonych” do zębów. Problemy z mówieniem oraz zwiększone ryzyko próchnicy zębów są również obserwowane przy tym stanie. Utrzymujące się objawy kserostomii powinny być skonsultowane z lekarzem lub stomatologiem, aby zidentyfikować przyczynę suchości w ustach oraz otrzymać właściwe leczenie i wsparcie w łagodzeniu tych dolegliwości, poprawiając komfort i zdrowie jamy ustnej.

Kserostomia – przyczyny

Kserostomia, czyli suchość w ustach, może mieć różnorodne przyczyny. Jedną z najczęstszych jest stosowanie leków, gdzie wiele z nich, takich jak leki na nadciśnienie, depresję, alergie czy chemioterapia, może wywoływać suchość w ustach jako efekt uboczny. Ponadto, radioterapia w obszarze głowy i szyi może uszkodzić gruczoły ślinowe, co prowadzi do zmniejszonej produkcji śliny. Zaburzenia zdrowotne, takie jak zespół Sjögrena, cukrzyca czy choroby autoimmunologiczne, również mogą być przyczyną kserostomii. Palenie tytoniu, zmniejszone nawodnienie, starzenie się, stres oraz nieprawidłowa dieta mogą także wpływać na suchość w ustach. Diagnoza przyczyn kserostomii może wymagać konsultacji ze specjalistą, aby określić konkretny powód oraz ustalić odpowiednie metody leczenia i zarządzania objawami suchości w jamie ustnej, dostosowane do indywidualnych potrzeb pacjenta. 

Kserostomia – leczenie

Leczenie kserostomii, czyli suchości w ustach, zależy głównie od przyczyny i stopnia nasilenia objawów. Nie istnieje jedna uniwersalna metoda leczenia, ponieważ skuteczne działania zależą od indywidualnych potrzeb pacjenta oraz podstawowej przyczyny suchości w ustach. Oto kilka metod zarządzania kserostomią:

• Środki nawilżające jamy ustnej – regularne stosowanie specjalnych żeli, płukanek lub sprayów nawilżających dostępnych w aptekach może zapewnić chwilową ulgę, nawilżając jamę ustną i łagodząc uczucie suchości.
• Środki stymulujące produkcję śliny – leki dostępne na receptę, takie jak leki stymulujące gruczoły ślinowe, mogą być stosowane w celu zwiększenia produkcji śliny.
• Modyfikacje diety – unikanie potraw o silnym działaniu drażniącym, pikantnych potraw, solonych przekąsek czy napojów kofeinowych może pomóc zmniejszyć uczucie suchości.
• Unikanie substancji wysuszających – zaprzestanie palenia tytoniu oraz ograniczenie spożywania alkoholu może pomóc w zmniejszeniu suchości w ustach.
• Stymulacja mechaniczna ślinianek – w niektórych przypadkach specjalne ćwiczenia, masaż lub techniki stymulujące ślinianki mogą być pomocne w poprawie produkcji śliny.
• Leczenie przyczynowe – jeśli suchość w ustach jest spowodowana konkretnymi chorobami, takimi jak cukrzyca czy zespół Sjögrena, konieczne jest leczenie podstawowej przyczyny, co może wpłynąć na zmniejszenie objawów suchości w jamie ustnej.

Warto skonsultować się z lekarzem lub stomatologiem, aby określić najlepszą strategię leczenia lub łagodzenia objawów kserostomii. Każdy przypadek może wymagać indywidualnego podejścia i dostosowania terapii do potrzeb pacjenta, dlatego kluczowe jest ustalenie odpowiedniej diagnozy oraz świadome podejmowanie decyzji terapeutycznych we współpracy z profesjonalistą medycznym.

Jak dbać o ślinianki, aby były w dobrej kondycji? 

Dbając o zdrowie ślinianek, można zapewnić lepszą produkcję śliny i wspomóc utrzymanie zdrowia jamy ustnej. Oto kilka sposobów, jak dbać o ślinianki:

• Nawodnienie – spożywanie odpowiedniej ilości wody jest kluczowe dla zdrowia ślinianek. Picie wystarczającej ilości płynów pomaga w utrzymaniu odpowiedniego nawodnienia organizmu, co sprzyja produkcji śliny.
• Unikanie substancji wysuszających – ograniczanie spożywania alkoholu, napojów kofeinowych oraz palenia tytoniu pomaga w zapobieganiu wysuszeniu ślinianek.
• Regularne ssanie cukierków bez cukru – stymulacja ślinianek poprzez ssanie cukierków bez cukru może pomóc w zwiększeniu produkcji śliny.
• Regularne spożywanie kwasów tłuszczowych omega-3 – niektóre badania sugerują, że spożywanie tłuszczów omega-3 może wspomagać kondycję ślinianek.
• Unikanie ekspozycji na promieniowanie – chronienie się przed nadmiernym działaniem promieniowania w obszarze głowy i szyi może zapobiec uszkodzeniom ślinianek.
• Regularne kontrole lekarskie i stomatologiczne – regularne wizyty u lekarza i dentysty mogą pomóc w wykrywaniu problemów ze śliniankami na wczesnym etapie oraz umożliwią podjęcie odpowiednich działań profilaktycznych.
• Dieta bogata w witaminy i minerały – spożywanie zdrowej i zbilansowanej diety bogatej w witaminy i minerały może mieć pozytywny wpływ na funkcjonowanie ślinianek.
• Regularne ćwiczenia stymulujące ślinianki – delikatne masowanie okolic żuchwy lub użycie gumy do żucia może pomóc w stymulowaniu ślinianek.

Jak dbać o higienę jamy ustnej i odpowiednie PH? 

Odpowiednie pH w jamie ustnej jest kluczowe, ponieważ utrzymanie zrównoważonego środowiska kwasowo-zasadowego pomaga w zapobieganiu próchnicy poprzez ograniczenie aktywności bakterii próchnicotwórczych. Dodatkowo, właściwe pH sprzyja zdrowiu dziąseł oraz szkliwa, wspierając ochronę przed erozją szkliwa i różnymi stanami zapalnymi jamy ustnej. Utrzymywanie odpowiedniego pH w jamie ustnej związane jest z odpowiednią higieną jamy ustnej. Regularne szczotkowanie zębów co najmniej 2 razy dziennie przez minimum 2 minuty pastą z fluorem oraz stosowanie nici dentystycznej pomaga w usuwaniu płytki nazębnej i resztek pokarmowych, co zmniejsza ryzyko zmiany pH i wystąpienia próchnicy. Dla skutecznej higieny warto wybierać szczoteczki soniczne wykonujące nawet do 84 000 ruchów sonicznych na minutę. Wbudowany żyroskop przeanalizuje miejsca dotarcia i tym samym po umyciu zębów na korpusie szczoteczki pokaże raport z jakości szczotkowania. Dzięki czemu dokładne czyszczenie nawet trudno dostępnych miejsc staje się nadzwyczaj proste. Do codziennej higieny warto też wdrożyć Irygator Oclean, przepłukujący jamę ustną pod ciśnieniem. Wybierając model z 6 dyszami, znajdziemy wśród nich specjalną końcówkę do czyszczenia języka, która pomoże m.in. zadbać o czystość i efektywność ślinianek. Warto również zaopatrzyć się w skrobaczkę do czyszczenia języka. Usuwa ona nalot z języka, z którym gromadzi się najwięcej bakterii. Taki zestaw pomoże w kompleksowym czyszczeniu ślinianek i brodawek języka, co pozytywnie wpłynie na regulację pH, a także pomoże w niwelowaniu dolegliwości kserostomii.  

Ograniczanie spożycia produktów wysokokwasowych, jak również płukanie jamy ustnej wodą po spożyciu kwasowych pokarmów, pomaga w neutralizowaniu kwasów i utrzymaniu stabilnego pH. Unikanie jedzenia lub picia przed snem, które może zmniejszyć produkcję śliny w nocy, również jest korzystne dla utrzymania zdrowego pH. Regularne wizyty u dentysty pozwalają na monitorowanie stanu zdrowia jamy ustnej, wczesne wykrywanie ewentualnych problemów oraz wdrożenie odpowiednich środków zapobiegawczych. Te proste kroki dbania o higienę jamy ustnej mają istotny wpływ na utrzymanie właściwego pH, co z kolei wspiera ogólną kondycję jamy ustnej, w tym zdrowie dziąseł i szkliwa zębów. 

Do czego może doprowadzić zaniedbana kserostomia?

Zaniedbana kserostomia (suchość w ustach) może prowadzić do różnorodnych problemów zdrowotnych związanych z jamą ustną oraz ogólnym stanem zdrowia. Brak odpowiedniej ilości śliny może zwiększyć ryzyko wystąpienia próchnicy zębów, gdyż ślina pełni istotną rolę w ochronie szkliwa przez neutralizowanie kwasów i zapewnianie remineralizacji. Dodatkowo, suchość w ustach może prowadzić do podrażnień i stanów zapalnych dziąseł, utrudniać jedzenie i połykanie, a także powodować dyskomfort podczas mówienia. Zbyt mała ilość śliny może sprzyjać wzrostowi bakterii i grzybów w jamie ustnej, co zwiększa ryzyko infekcji, takich jak grzybica. Konsekwencją ignorowanej kserostomii może być też halitoza, czyli nieprzyjemny zapach z ust. Zaniedbana kserostomia negatywnie wpływa na jakość życia oraz zdrowie jamy ustnej, dlatego istotne jest świadome monitorowanie tego stanu i właściwe zarządzanie nim we współpracy z lekarzem lub stomatologiem w celu uniknięcia potencjalnych powikłań i minimalizacji jej negatywnego wpływu na zdrowie i codzienne funkcjonowanie.

Źródła:

1. https://www.magazyn-stomatologiczny.pl/a6347/SPECJALISTA-RADZI–Kserostomia–czyli-jak-leczyc-objawy-suchosci-w-jamie-ustnej-.html [dostęp: 14.12.2023] 
2. https://www.dentylium.pl/kserostomia-przewodnik-po-problemie-suchosci-w-jamie-ustnej-n-31.html [dostęp: 14.12.2023] 
3. https://hematoonkologia.pl/informacje-dla-chorych/news/id/1578-kserostomia-obraz-kliniczny-patogeneza-i-leczenie [dostęp: 14.12.2023]  

• Swędzenie zębów, dziąseł i podniebienia. Co kryje się za tym nietypowym objawem?
• Suchość w ustach – objawy, przyczyny, leczenie i profilaktyka 
• Suchość w ustach – co znaczy i jak ją zwalczyć?
• Zapalenie jamy ustnej u dziecka – jak je leczyć i czym się objawia?
• Dlaczego picie wody jest dobre dla zdrowia zębów i jamy ustnej?