Suchość w ustach, nazywana kserostomią, rozróżnia się na prawdziwą oraz objawową. Kserostomia prawdziwa występuje wtedy, gdy gruczoły ślinowe nie wytwarzają wystarczającej ilości śliny. Natomiast kserostomia objawowa występuje częściej i jest subiektywnym odczuciem suchości w ustach pomimo prawidłowej pracy ślinianek. Dolegliwość ta objawia się uczuciem suchości, pieczeniem, trudnościami w połykaniu, a także może prowadzić do problemów z mową i trawieniem pokarmów. To problem, który dotyka od 5,5 proc. do nawet 46 proc. populacji. Jakie są przyczyny, jak sobie z nim radzić i jak dbać o profilaktykę uniknięcia tego nieprzyjemnego objawu? Sprawdźmy! 

Objawy towarzyszące suchości w ustach

Objawy suchości mogą się różnić w zależności od stopnia suchości i przyczyny. Oto kilka typowych objawów, które mogą towarzyszyć suchości w ustach:

• Uczucie suchości – to główne odczucie suchości w jamie ustnej, które może być uciążliwe i prowadzić do dyskomfortu.
• Pieczenie lub palenie – odczucie pieczenia lub pieczenia w ustach, które może być szczególnie dotkliwe podczas jedzenia lub picia.
• Trudności w połykaniu – suchość w ustach może prowadzić do trudności w połykaniu, co może wpływać na komfort podczas spożywania pokarmów i płynów.
• Przyklejające się dziąsła – w wyniku braku odpowiedniej ilości śliny, dziąsła mogą się przyklejać do zębów, co jest niekomfortowe.
• Częste pragnienie – osoba doświadczająca suchości w ustach może odczuwać częste pragnienie, ponieważ brak śliny prowadzi do uczucia pragnienia.
• Problemy z mową – suchość w ustach może wpływać na klarowność mowy, powodując chrypę lub problemy z wyraźnym wymawianiem słów.
• Ból lub dyskomfort – niektórzy ludzie mogą doświadczać bólu w jamie ustnej lub dyskomfortu związanego z suchością.
• Infekcje jamy ustnej – suchość w ustach może zwiększać ryzyko infekcji jamy ustnej, takich jak grzybica jamy ustnej (pleśniawka) lub zapalenie dziąseł.
• Zmiany smaku – brak śliny może wpływać na odczucie smaku, co może prowadzić do zmiany percepcji smaków spożywanych pokarmów.

Przyczyny suchości w ustach

Suchość w jamie ustnej może mieć różnorodne przyczyny. Oto kilka czynników, które mogą prowadzić do tej dolegliwości:

Radioterapia głowy i szyi

Pacjenci leczeni promieniowaniem w obszarze głowy i szyi często doświadczają zmniejszonej produkcji śliny, co może prowadzić do suchości w ustach.

Palenie i używki

Chociaż palenie papierosów nie jest już modne, to pojawiają się różne formy tych używek jak np. e-papierosy.  Korzystanie z nich nie jest obojętne dla zdrowia i należy liczyć się z negatywnymi konsekwencjami ich stosowania jak np. suchość w ustach.

Zmiany hormonalne

Niektóre okoliczności, takie jak menopauza u kobiet, mogą być związane z suchością w ustach.

Niewłaściwa higiena jamy ustnej

Niedostateczna higiena jamy ustnej może przyczyniać się do występowania suchości, co prowadzi do nadmiernego rozwoju bakterii i stanów zapalnych.

Stres

Długotrwały stres może prowadzić do zaburzeń funkcji gruczołów ślinowych, co z kolei może wywołać suchość w ustach.

Ciąża

U niektórych kobiet pojawia się suchość w ustach podczas ciąży. Jest to jedno z możliwych objawów, które niektóre kobiety doświadczają podczas tego okresu.

Suchość w ustach – choroby 

Suchość w ustach, może być spowodowana różnymi chorobami. Pojawia się ona w takich stanach zdrowotnych jak:

• Zespół Sjögrena – jest to przewlekła choroba autoimmunologiczna, w której układ odpornościowy atakuje gruczoły wydzielania, w tym gruczoły ślinowe i łzowe. Suchość w ustach i oczach jest jednym z głównych objawów tego zespołu.
• Cukrzyca – wysoki poziom cukru we krwi może prowadzić do suchości w ustach. Osoby z cukrzycą często doświadczają zmniejszonej produkcji śliny.
• Choroby autoimmunologiczne – oprócz zespołu Sjögrena, inne choroby autoimmunologiczne, takie jak toczeń rumieniowaty układowy czy twardzina układowa, mogą powodować suchość w ustach jako jeden z objawów.
• Zmiany hormonalne – niektóre zmiany hormonalne, takie jak menopauza u kobiet, mogą prowadzić do suchości w ustach.
• Choroby układu pokarmowego – choroby żołądka, takie jak refluks żołądkowo-przełykowy (GERD) lub zapalenie żołądka (gastritis), mogą być związane z suchością w ustach.
• HIV/AIDS – zakażenie wirusem HIV lub AIDS może prowadzić do suchości w ustach jako skutek uboczny lub objaw chorobowy.
• Radioterapia i chemioterapia – osoby leczone radioterapią w obszarze głowy i szyi lub poddane chemioterapii często doświadczają suchości w ustach jako skutek uboczny terapii.
• Choroby neurologiczne – niektóre choroby neurologiczne, takie jak stwardnienie rozsiane, choroba Parkinsona czy udar mózgu, mogą prowadzić do suchości w ustach.

Przyjmowanie niektórych leków 

Istnieje około 500 różnych leków, które mogą prowadzić do suchości w ustach poprzez zmniejszenie produkcji śliny. Niektóre z najczęściej stosowanych leków, które mogą wywoływać ten objaw, to:

• Leki przeciwhistaminowe – część leków przeciwhistaminowych stosowanych do leczenia alergii, takich jak difenhydramina, chlorfenamina czy cetyryzyna, może zmniejszać ilość wydzielanej śliny, co prowadzi do suchości w ustach.
• Leki na nadciśnienie – niektóre leki stosowane w leczeniu nadciśnienia, takie jak diuretyki, inhibitory ACE (inhibitory konwertazy angiotensyny) czy blokery kanału wapniowego, mogą powodować suchość w ustach jako skutek uboczny.
• Leki przeciwbólowe – wybrane opioidy, takie jak morfina czy oksykodon, mogą powodować zmniejszenie wydzielania śliny, prowadząc do suchości w ustach.
• Leki przeciwdepresyjne – niektóre leki stosowane w leczeniu depresji, zwłaszcza trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne (np. amitryptylina) oraz niektóre inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny, mogą powodować suchość w ustach.
• Leki na zaburzenia psychiczne – leki stosowane w leczeniu schizofrenii, takie jak chlorpromazyna czy haloperidol, mogą być związane z suchością w ustach.
• Leki na alergie i katar sienny – środki stosowane w leczeniu alergii, na receptę lub dostępne bez recepty takie jak spraye do nosa zawierające antyhistaminy, mogą powodować suchość w ustach.
• Leki na objawy menopauzy – niektóre leki stosowane w leczeniu objawów menopauzy u kobiet, takie jak tamoksyfen, mogą również powodować suchość w ustach.

Istnieje wiele innych czynników, które mogą przyczyniać się do występowania suchości w ustach. Warto skonsultować się z lekarzem lub stomatologiem, jeśli problem ten staje się uciążliwy, aby zidentyfikować przyczynę i podjąć odpowiednie kroki w celu zarządzania tym schorzeniem.

Suchość w ustach w nocy – jak powstaje?

Suchość w ustach w nocy, zwana także nocną kserostomią, może wynikać z różnych czynników. Podczas snu produkcja śliny naturalnie maleje, co może prowadzić do uczucia suchości w jamie ustnej. Jednakże istnieje kilka czynników, które mogą zwiększyć nasilenie tego problemu nocą. Jednym z nich jest oddychanie przez usta zamiast nosa podczas snu, co prowadzi do większej utraty wilgoci z ust. Spożywanie alkoholu lub pikantnych potraw przed snem może dodatkowo wpływać na suchość w ustach, gdyż alkohol ma właściwości odwadniające, a ostre potrawy mogą drażnić błonę śluzową jamy ustnej. Niektóre leki, które są przyjmowane wieczorem, mogą również mieć skutki uboczne, w tym suchość w ustach. Dodatkowo, palenie papierosów przed snem może pogłębić nocną suchość w ustach, gdyż nikotyna wpływa na zmniejszenie produkcji śliny. Skuteczne zarządzanie nawilżeniem jamy ustnej oraz identyfikacja i eliminacja potencjalnych czynników nasilających nocną suchość w ustach mogą pomóc w poprawie komfortu snu oraz redukcji tego nieprzyjemnego objawu.

Suchość w ustach – jak zwalczyć?

Zwalczanie suchości w ustach może obejmować szereg różnych działań, aby zarówno złagodzić objawy, jak i usunąć potencjalne przyczyny tego stanu. Oto kilka sposobów, które mogą pomóc w radzeniu sobie z suchością w ustach:

Znalezienie przyczyny

Jeśli suchość w gardle jest wynikiem infekcji, alergii, zmian hormonalnych lub jest efektem ubocznym leków, konieczne może być leczenie przyczyny tego stanu. W takich przypadkach, skonsultowanie się z lekarzem jest niezbędne. 

Mycie zębów i jamy ustnej

Regularne mycie zębów oraz oczyszczanie przestrzeni międzyzębowych i linii dziąseł pomaga w utrzymaniu higieny jamy ustnej, co może złagodzić suchość. Dokładna higiena jamy ustnej jest kluczowa dla skutecznego czyszczenia i utrzymywanie ślinianek w dobrej kondycji. Do czyszczenia zębów warto wybierać szczoteczki soniczne, które wykonują nawet 84 000 ruchów na minutę, a także prezentują natychmiastowy  raport po każdym myciu na korpusie szczoteczki,  dzięki czemu zyskujemy aktualny status efektywności działania. Bez konieczności zabierania ze sobą telefonu z aplikacją, jak w przypadku innych popularnych modeli szczoteczek. Kolorowy, dotykowy wyświetlacz na szczoteczce dostarczy natychmiast potrzebne informacje.

Stosowanie płynów do płukania ust

Płyny do płukania ust bez alkoholu mogą pomóc w nawilżeniu jamy ustnej i zapobieganiu suchości. Istnieją również specjalne płyny zawierające składniki wspomagające produkcję śliny.

Picie odpowiedniej ilości wody 

Regularne spożywanie wody może pomóc utrzymać odpowiedni poziom nawilżenia w organizmie, co może przeciwdziałać suchości w ustach. Ważne jest, aby pić wodę regularnie, nawet gdy nie odczuwasz pragnienia.

Unikanie substancji odwadniających

Ograniczenie spożycia kofeiny, alkoholu i pikantnych potraw może pomóc zmniejszyć suchość w ustach, ponieważ te substancje mogą działać odwadniająco.

Żucie gumy bez cukru lub ssanie cukierków bez cukru

Te działania mogą stymulować produkcję śliny i tym samym łagodzić suchość w ustach.

Unikanie palenia tytoniu

Palenie tytoniu może pogłębiać suchość w ustach, dlatego ważne jest zaprzestanie palenia lub ograniczenie kontaktu z dymem tytoniowym.

Stosowanie nawilżaczy powietrza

Utrzymywanie odpowiedniej wilgotności w pomieszczeniach, szczególnie podczas snu, może pomóc w łagodzeniu suchości w ustach.

Konsultacja z lekarzem

Jeśli suchość w ustach jest uciążliwa i nie ustępuje pomimo podjęcia działań domowych, warto skonsultować się z lekarzem lub stomatologiem. Specjalista może zbadać przyczyny suchości i zalecić leczenie, w tym zmiany stylu życia lub leczenie farmakologiczne w zależności od konkretnego przypadku.

Pamiętaj, że suchość w ustach może być wynikiem różnych czynników, dlatego skuteczne zarządzanie tym problemem może wymagać podejścia wieloaspektowego i dopasowania do indywidualnych potrzeb każdej osoby.

Czym grozi nieleczona suchość w ustach?

Nieleczona suchość w ustach może prowadzić do różnych konsekwencji i powikłań. Brak odpowiedniego leczenia suchości w ustach może zwiększyć ryzyko chorób jamy ustnej, takich jak próchnica, zapalenie dziąseł czy grzybica jamy ustnej. Dodatkowo, suchość sprzyja wzrostowi bakterii i grzybów, co może prowadzić do poważniejszych infekcji. Trudności w żuciu i połykaniu pokarmów mogą prowadzić do problemów z odżywianiem i niedożywieniem. Dodatkowo, brak odpowiedniego nawilżenia może pogorszyć stan uzębienia, prowadząc do próchnicy i osłabienia szkliwa. Suchość w ustach może powodować także dyskomfort, pieczenie, a nawet owrzodzenia błony śluzowej. Zmiany smaku, problemy z mową oraz dyskomfort związany z noszeniem protez dentystycznych to kolejne możliwe konsekwencje nieleczonej suchości w ustach. W przypadku ciągłych problemów z suchością w ustach, zaleca się konsultację z lekarzem lub stomatologiem w celu zidentyfikowania przyczyny oraz podjęcia odpowiedniego leczenia, aby uniknąć poważniejszych powikłań.

Jak dbać o higienę jamy ustnej, gdy ma się problem z suchością w ustach?

Gdy występuje problem z suchością w ustach, dbanie o higienę jamy ustnej staje się szczególnie istotne. Istnieją specyficzne kroki, które można podjąć, aby utrzymać dobrą higienę, mimo suchości. Regularne mycie zębów dwa razy dziennie szczoteczką z miękkim włóknem i pastą  jest kluczowe dla utrzymania zdrowia jamy ustnej. Zamiast szczotek manualnych polecane są szczoteczki soniczne, które dzięki nawet 84 000 ruchom sonicznym na minutę są bardziej skuteczne niż tradycyjne szczotki. Do tego, nowoczesne szczoteczki soniczne np. marki Oclean, udostępniają po każdym myciu dokładny raport, dzięki któremu możemy doczyścić pominięte lub niedostatecznie umyte obszary. 

Zaleca się również stosowanie irygatorów, jak np. marki Oclean, posiadających w zestawie aż sześć różnych dysz, w tym jedną specjalną do czyszczenia języka. Umożliwia ona skuteczną higienę, co przekłada się na lepszą kondycję ślinianek. 

Nić dentystyczna stanowi też podstawę w codziennej higienie. Usuwa resztki jedzenia i płytki nazębnej z przestrzeni międzyzębowych, dzięki czemu wspiera prewencję chorób dziąseł i próchnicy. 

Skrobak do języka jest kolejnym ważnym narzędziem wspierającym higienę jamy ustnej. Dzięki czyszczeniu powierzchni języka, wspiera kondycję ślinianek, co jest kluczowe w niwelowaniu problemu suchości w ustach.W przypadku suchości w ustach, warto unikać past do zębów zawierających substancje drażniące, takie jak alkohol czy mentol, które mogą dodatkowo podrażniać błonę śluzową. Regularne nawadnianie poprzez picie wody lub innych płynów bez cukru pomaga w nawilżeniu jamy ustnej. Dodatkowo, można rozważyć stosowanie specjalnych produktów nawilżających jamę ustną, takich jak płyny do płukania bez alkoholu lub żucie gumy bez cukru, które mogą stymulować ślinotok. Ważne jest także regularne wizyty u dentysty lub stomatologa, który może zalecić specjalne środki i strategie higieny jamy ustnej dostosowane do problemu suchości, zapobiegając potencjalnym powikłaniom i utrzymując zdrowie jamy ustnej.

Źródła:

1. https://www.magazyn-stomatologiczny.pl/a6347/SPECJALISTA-RADZI–Kserostomia–czyli-jak-leczyc-objawy-suchosci-w-jamie-ustnej-.html [dostęp: 14.12.2023] 
2. https://www.medicover.pl/o-zdrowiu/suchosc-w-gardle-jak-skutecznie-nawilzyc-gardlo,7270,n,168 [dostęp: 14.12.2023]
3. https://podyplomie.pl/system/products/sample_pdfs/000/009/766/original/fragment_Mon_Choroby_blony_sluzowej.pdf [dostęp: 14.12.2023]
4. https://www.shop-dent.pl/pl/blog/suchosc-w-ustach-co-warto-wiedziec-o-jej-przyczynach-i-jak-ja-zwalczyc-1681915376.html [dostęp: 14.12.2023]
5. https://upacjenta.pl/poradnik/suchosc-w-ustach-dyskomfort-czy-objaw [dostęp: 14.12.2023]

Przeczytaj też:

• Suchość w ustach – co znaczy i jak ją zwalczyć?
• Gorzki smak w ustach – co znaczy i co go wywołuje?
• Co powoduje nieświeży oddech?
• Kserostomia – czym jest i jak sobie z nią radzić?
• Swędzenie zębów, dziąseł i podniebienia. Co kryje się za tym nietypowym objawem?