Ból, pieczenie, nieprzyjemny oddech, owrzodzenia, obrzęki… To możliwe objawy zapalenia jamy ustnej. Stan zapalny może zostać wywołany przez bakterie, wirusy, grzyby lub uszkodzenia mechaniczne. Jego wystąpieniu sprzyjają m.in. obniżenie odporności, skaleczenia czy niektóre choroby. Sprawdź, czym jest stan zapalny jamy ustnej i jakie dolegliwości występują najczęściej.

Przeczytaj również: Nadżerka w jamie ustnej – jak leczyć bolące miejsca?

Zapalenie jamy ustnej – najważniejsze informacje

Tak naprawdę zapalenie jamy ustnej to rozległy termin, który obejmuje różne rodzaje infekcji. W większości przypadków zmiany są wywoływane przez drobnoustroje, zwykle pod wpływem konkretnych czynników. Co sprzyja wystąpieniu stanu zapalnego w jamie ustnej? Bardziej narażone na nieprzyjemne objawy są osoby, które:

• nie dbają o higienę jamy ustnej;
• źle się odżywiają;
• stosują używki, m.in. palą papierosy;
• noszą aparat na zęby lub protezę;
• są w ciąży;
• są w podeszłym wieku;
• cierpią na serkoidozę;
• mają cukrzycę;
• chorują na nadczynność tarczycy;
• cierpią na stany psychogenne (lękowe, depresję);
• mają AIDS;
• mają anemię.

Do środków, które mają wpływ na zapalenie jamy ustnej zaliczamy:

• Diuretyki;
• Leki o działaniu przeciwdepresyjnym;
• Leki o działaniu przeciwhistaminowym;
• Leki hipotensyjne (nadciśnieniowe);
• Leki o działaniu neuroleptycznym (neuroleptyki);
• Leki o działaniu rozszerzającym oskrzela;
• Leki o działaniu przeciwlękowym;
• Leki o działaniu cholinolitycznym (astma);
• Chemioterapeutyki;
• Narkotyczne leki przeciwbólowe: morfina, kodeina, metadon, petydyna;
• Cytostatyki (przeciwnowotworowe);
• Leki stymulujące układ immunologiczny.

Dodatkowo infekcjom jamy ustnej sprzyjają:

• urazy mechaniczne, np. skaleczenia, oparzenia, ugryzienia;
• obniżona odporność;
• niedobory witamin i minerałów;
• niektóre choroby, np. celiakia, nowotwory, cukrzyca;
• niektóre leki, np. onkologiczne;
• bardzo gorące jedzenie/napoje.

Objawy zapalenia błony śluzowej jamy ustnej

W zależności od przypadku i rodzaju infekcji objawy obejmują język, podniebienie, dziąsła, wewnętrzną stronę policzków, wargi czy gardło. Wśród najczęstszych symptomów zapaleń w obrębie jamy ustnej należą:

• nalot, pęcherzyki, owrzodzenia i nadżerki;
• obrzęk błony śluzowej;
• ból, pieczenie, swędzenie;
• trudności z połykaniem;
• nieprzyjemny zapach z ust;
• przekrwienie, zaczerwienienie śluzówki;

Rodzaje zapalenia jamy ustnej

Zwykle zapalenia jamy ustnej są wywoływane przez wirusy, grzyby lub bakterie, w zależności od rodzaju patogenów atakujących organizm. Sprawdź, jakie schorzenia występują najczęściej.

Wirusowe zapalenie jamy ustnej

Przykładowe wirusy, które mogą wywołać zapalenie i nieprzyjemne objawy, to m.in. wirus ospy wietrznej i półpaśca (VZV) czy wirus brodawczaka ludzkiego (HPV).

Najczęściej jednak za zakażenie odpowiada Herpes simplex, czyli wirus opryszczki zwykłej (HSV). Wywołuje on opryszczkowe zapalenie jamy ustnej.

Zakażenie pierwotne zwykle objawia się licznymi pęcherzykami w jamie ustnej (a często też wokół ust), które zmieniają się w nadżerki. Dodatkowo mogą wystąpić objawy ogólne, np. gorączka, bóle mięśni czy powiększenie węzłów chłonnych. Infekcja ma tendencję do nawracania i zwykle powraca jako opryszczka wargowa (np. w stanach większego stresu czy obniżonej odporności).

Aftowe zapalenie jamy ustnej

Afty powstają najczęściej w wyniku urazów mechanicznych, np. przygryzienia języka czy skaleczenia aparatem ortodontycznym lub protezą. Sprzyjają im też zaburzenia odporności, niedobory oraz inne czynniki.

To niewielkie nadżerki, które są bardzo bolesne i dość długo się goją (minimum kilka dni). Afty pojawiają się jako pojedyncze wykwity lub grupami (kilka-kilkanaście jednocześnie). Szczególnej diagnostyki wymaga nawracające aftowe zapalenie jamy ustnej.

Grzybicze zapalenie jamy ustnej

Kandydoza jamy ustnej najczęściej wiąże się z obecnością drożdżaków z rodzaju Candida. Dolegliwość może być ostra lub przewlekła.

To właśnie te grzyby odpowiadają zwykle m.in. za pleśniawki, czyli białe plamy przypominające zsiadłe mleko, które pojawiają się w jamie ustnej (najczęściej u niemowląt).

Innym przykładowym rodzajem grzybiczego zapalenia jamy ustnej jest ostra grzybica rumieniowa, objawiająca się m.in. czerwonymi plamami, nadżerkami i pęknięciami. Ta dolegliwość może wystąpić np. po antybiotykoterapii. 

Zapalenie jamy ustnej – leczenie

Sposób leczenia zapalenia zależy od przyczyn i rodzaju zmian w jamie ustnej. Najczęściej terapia jest miejscowa, obejmuje np. płukanie, pędzlowanie, smarowanie czy psikanie lekiem w postaci aerozolu, zawiesiny, żelu lub płynu. Często stosuje się też tabletki, m.in. w formie pastylek do ssania.

Leki mogą być przeciwgrzybicze lub przeciwwirusowe, czasami lekarz przepisuje też antybiotyki. Wsparciem bywają także leki przeciwbólowe czy przeciwgorączkowe, które obniżają dyskomfort i ból. 

Zamiast stosować domowe sposoby, najlepiej udać się do lekarza. Specjalista może wykonać badania różnicowe i dopasować odpowiednie leczenie. W razie potrzeby poszuka też przyczyny ogólnoustrojowej, np. konkretnej choroby czy niedoborów.

Bardzo ważna jest również profilaktyka, która obejmuje nie tylko odpowiednią dietę i unikanie używek, ale również właściwą higienę jamy ustnej. Regularne szczotkowanie zębów i języka przy pomocy szczoteczki sonicznej, która zawiera raport po każdym umyciu, czyszczenie przestrzeni międzyzębowych i dziąseł irygatorem wyposażonym w specjalne dysze oraz płukanie jamy ustnej to proste kroki do tego, by wyeliminować z jamy ustnej szkodliwe patogeny.

Zapalenie jamy ustnej. Najczęściej zadawane pytania

Ile trwa zapalenie jamy ustnej?

Czas trwania zapalenia zależy od jego rodzaju, stanu zdrowia i wieku pacjenta oraz innych czynników. Zwykle objawy ustępują w kilka-kilkanaście dni.

Jaki antybiotyk na zapalenie jamy ustnej wybrać?

Leki na zapalenie jamy ustnej są dobierane przez lekarza indywidualnie. Dotyczy to również antybiotyków, które pomagają zwalczyć tylko niektóre infekcje (np. nie działają na wirusy).

Jak wygląda zapalenie jamy ustnej?

Objawy zależą od rodzaju zapalenia, jednak zwykle śluzówka jest zaczerwieniona i obrzęknięta, pojawiają się wykwity lub nalot (np. w postaci nadżerek czy białych plam). Jama ustna może piec i boleć.

Czy zapalenie jamy ustnej samo przejdzie?

Czasami niektóre objawy mogą ustąpić samoistnie, jednak zawsze wskazany jest kontakt z lekarzem (szczególnie gdy zapalenia nawracają). Dzięki temu sprawdzisz, czy dolegliwości nie wiążą się np. z chorobą ogólnoustrojową.

Źródła:

• https://podyplomie.pl/medycyna/35398,grzybicze-zapalenie-jamy-ustnej
• https://www.praktycznastomatologia.pl/artykul/dolegliwosci-blony-sluzowej-jamy-ustnej-najczesciej-wystepujace-u-dzieci-i-mlodziezy
• https://www.mp.pl/pacjent/stomatologia/choroby-i-leczenie-przyzebia/295854,afty-przyczyny-i-leczenie
• https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.II.18.1.8.
• https://otorhinolaryngologypl.com/api/files/view/5044.pdf
• https://www.wbc.poznan.pl/Content/447775/PDF/index.pdf
• https://www.mp.pl/pacjent/otolaryngologia/choroby/choroby-jamy-ustnej-i-gardla/106153,ostre-zapalenie-blony-sluzowej-jamy-ustnej

• Grzybicze zapalenie gardła i migdałków – jakie są objawy i jak przebiega leczenie?
• Opryszczkowe zapalenie jamy ustnej – co warto o nim wiedzieć?
• Zapalenie jamy ustnej u dziecka – jak je leczyć i czym się objawia?
• Czym są owrzodzenia jamy ustnej?
• Przetoka zębowa (w tym na dziąśle) – czym jest i jak ją leczyć?