Afty - przyczyny i leczenie aft w jamie ustnej

Afty to bolesne owrzodzenia błony śluzowej w jamie ustnej. Powstają na skutek urazu mechanicznego, niedoborów mikroelementów lub obniżonej odporności. Mogą być niegroźnym kłopotem lub objawem przewlekłych chorób. U wielu osób afty powracają raz na kilka tygodni, mogą także występować u całej rodziny. Wiedząc, czym jest afta i jakie są jej przyczyny, można skutecznie leczyć tę nieprzyjemną dolegliwość.

Przeczytaj również: Dokucza Ci afta? Domowe sposoby na afty

Jak wygląda afta?

Większość aft ma okrągły lub owalny kształt. Wyraźnie odcinają się od otaczającej błony śluzowej jaśniejszym, białawym kolorem. Otacza je zaczerwienienie, świadczące o stanie zapalnym.

Możemy zaobserwować pojedynczą aftę lub całe ich skupisko, a wielkość nadżerek jest bardzo różna. Po wewnętrznej stronie wargi afty są zwykle mniejsze niż te, które pojawiają się na języku. Mogą także występować na błonie śluzowej policzków, podniebieniu lub na dnie jamy ustnej.

Na podstawie wyglądu można podzielić afty na trzy grupy: mniejsze, duże i opryszczkowate.

• Średnica aft mniejszych zwykle nie przekracza 5 mm. Występują pojedynczo lub w skupiskach do 5 aft. Goją się samoczynnie w ciągu 7-14 dni, lecz są przewlekłe i nawracające (pojawiają się częściej niż raz na rok).
• Afty duże mają średnicę większą niż 10 mm. Powstają pojedynczo lub w grupach do 3 aft. Są głębsze i goją się dłużej niż afty mniejsze – nawet przez kilka tygodni. Często pozostawiają blizny.
• Próchnica nawracająca, czyli ubytki tworzące się wokół dawnych wypełnień i sztucznych koron. Takie miejsca sprzyjają gromadzeniu się płytki nazębnej, więc jeśli posiadamy implanty lub korony, warto częściej przychodzić do dentysty na kontrolę.

Afta – charakterystyczne objawy

Zanim afta stanie się widoczna, możemy odczuwać lekkie swędzenie i pieczenie w miejscu, w którym się tworzy. Po upływie 1-2 dni afta jest już zauważalna. Część osób dopiero wtedy dowiaduje się o jej istnieniu – zmiana boli podczas mówienia i jedzenia, zwłaszcza pokarmów kwaśnych.

Zobacz też: Zapalenie okostnej – czym jest, z czym się wiąże i jak je wyleczyć?

Dodatkowym objawem może być powiększenie węzłów chłonnych pod żuchwą. Jeśli mamy do czynienia z aftami dużymi, spektrum objawów jest szersze. Może wystąpić stan podgorączkowy, osłabienie czy trudności w jedzeniu i mówieniu. Takie afty należy leczyć pod kontrolą lekarza, specjalnie dobranymi środkami leczniczymi.

Skąd się biorą afty?

Trudno jednoznacznie określić przyczynę powstawania aft u konkretnej osoby. Zdarzają się zarówno dzieciom, jak i dorosłym. Mogą mieć podłoże genetyczne – jeśli rodzic cierpi na przewlekłe, często nawracające afty małe, dziecko prawdopodobnie odziedziczy tę skłonność. Badania pokazują, że afty pojawiają się także w związku z niektórymi przewlekłymi chorobami i stanami.

Możliwe przyczyny to:

• celiakia
• opryszczka
• choroba Leśniowskiego-Crohna
• nietolerancja pokarmowa
• zaburzenia układu nerwowego
• anemia spowodowana niedoborem żelaza
• zaburzenia hormonalne
• wrzodziejące zapalenie jelita grubego c
• horoba Behçeta
• niedobory: żelaza, cynku, witaminy B12 lub B9
• ogólne osłabienie organizmu,
• długotrwały stres
• miejscowy uraz w jamie ustnej

Jeśli afty powracają regularnie, cierpimy na aftozę nawrotową, która często jest schorzeniem rodzinnym. Afty wywołane chorobą przewlekłą mogą ustąpić, gdy stan pacjenta zostanie ustabilizowany.

Domowe sposoby leczenia aft

Aby zapobiec aftom i przyspieszyć gojenie już istniejących, można stosować domowe sposoby. Profilaktyka to przede wszystkim dobra higiena jamy ustnej, delikatne szczotkowanie zębów (unikamy podrażnień i urazów) oraz regularne wizyty u dentysty.

Jeśli afta już występuje, należy unikać gorącego, twardego, ostrego i kwaśnego jedzenia. Nie tylko zwiększy odczuwany ból, ale też może pogorszyć stan nadżerki i wydłużyć proces gojenia. Powinno się także unikać słodyczy i alkoholu. Warto natomiast płukać usta wodnym roztworem soli lub sody oczyszczonej. Pasta z sody i odrobiny wody może być miejscowo nakładana na afty w celu przyspieszenia gojenia. Można również płukać jamę ustną naparem z szałwii, która ma właściwości antyseptyczne.

Zobacz też: Recesja dziąseł – czym jest i jak ją leczyć?

Dieta w profilaktyce i leczeniu aft

Oprócz unikania niektórych pokarmów, warto wprowadzić do diety produkty bogate w witaminy A, C, E, witaminy z grupy B i cynk. Mogą to być jogurty, drożdże, owoce i warzywa czy niektóre zioła (np. żeń-szeń, miłorząb japoński, ekstrakt z nasion ogórecznika). Dzięki nim unikniemy problematycznych niedoborów składników pokarmowych. Produkty wzmacniające odporność, takie jak cebula, czosnek i fasola, pomogą zwalczyć uporczywe afty.

Szczoteczka soniczna – środek zapobiegawczy

Przed powstawaniem aft mogą ochronić nas szczoteczki soniczne. Szczoteczka soniczna robi to na dwa sposoby. Po pierwsze ułatwia dokładne czyszczenie jamy ustnej, dzięki czemu nie rozwija się próchnica ani kamień nazębny, które zwiększają ryzyko aftozy. Po drugie szczoteczka soniczna likwiduje ryzyko mechanicznych uszkodzeń błony śluzowej podczas mycia zębów. Jest bardzo delikatna i nie wymaga ruchomego szorowania zębów – wystarczy przykładać włosie do ich powierzchni. Z pewnością więc nie uszkodzimy delikatnej tkanki po wewnętrznej stronie warg.

Afty - Kiedy potrzebna jest wizyta u lekarza?

Większość niewielkich aft ustępuje bez leczenia. Jeśli jednak utrzymują się dłużej niż 3-4 tygodnie, są duże lub towarzyszy im gorączka, konieczna jest porada lekarza. Takie objawy świadczą o poważniejszym stanie zapalnym lub chorobach, w których przebiegu mogą pojawiać się afty. Lekarz przeprowadzi odpowiednią diagnostykę i zastosuje leczenie objawowe, zmniejszające ból i przyspieszające gojenie aft.

Specjalistyczne leczenie aft

Miejscowe środki lecznicze, które może zalecić lekarz, obejmują preparaty przeciwzapalne, przeciwbólowe i przyspieszające gojenie. Mogą to być płyny, spraye lub płukanki. Wybór zależy od umiejscowienia aft i wielkości powierzchni, którą zajmują – jeśli znajdują się w pobliżu gardła, punktowe nanoszenie płynu powodowałoby odruch wymiotny. Płukanki zwiększają także szanse na dotarcie do wszystkich zmian.

W przypadku rozległych i bolesnych aft nawrotowych i występowania innych objawów stanu zapalnego, stosuje się leczenie ogólnoustrojowe. Zależnie od podłoża choroby, będą to antybiotyki, sterydy lub suplementacja witamin. Miejscowo można zastosować laseroterapię oraz chemiczne lub cieplne wypalanie aft. Przyżeganie, czyli kauteryzacja, polega na koagulacji tkanek zmienionych chorobowo przy pomocy substancji chemicznych albo wysokiej lub niskiej temperatury.

Zobacz też: Dlaczego picie wody jest dobre dla zdrowia zębów i jamy ustnej?

Oprócz leczenia, ważna jest dobra diagnostyka. Pacjentów z dużymi, wyjątkowo bolesnymi i nawracającymi aftami kieruje się do stomatologa lub na badania diagnostyczne. Mogą to być: badanie morfologii krwi, testy alergiczne lub badanie poziomu glukozy, żelaza i witaminy B12. Dzięki nim można wykluczyć niedobory i niektóre choroby, których objawem jest aftoza.